Ένας από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους τα παιδιά εξωτερικεύουν ή σωματοποιούν τις πιθανές δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζουν στα διάφορα περιβάλλοντα που εντάσσονται (π.χ. οικογένεια, σχολείο, συνομήλικοι) είναι η άρνηση φαγητού ή η άρνηση λήψης συγκεκριμένων τροφών.
Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι κάθε παιδί που εμφανίζει δυσκολίες στο φαγητό έχει κάποιο σημαντικό θέμα που το απασχολεί ή κάποια διατροφική διαταραχή. Στις περισσότερες περιπτώσεις η άρνηση φαγητού είναι ένας τρόπος για να δοκιμάσει το παιδί τα όριά μας.
Πώς μπορούμε να πετύχουμε την κατανάλωση μεγαλύτερης ποικιλίας τροφών;
- Προσπαθούμε να δώσουμε εμείς οι ίδιοι πρώτοι το παράδειγμα σχετικά με την αναγκαιότητα κατανάλωσης όλων των τροφών, καθώς και τη διάθεσή μας να δοκιμάζουμε νέες γεύσεις. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσω της μίμησης, οπότε είναι ευκολότερο γι’ αυτά να μάθουν να καταναλώνουν μια ευρεία ομάδα τροφών βλέποντάς μας να κάνουμε και εμείς το ίδιο.
- Εμπλέκουμε το παιδί στη διαδικασία προετοιμασίας του φαγητού ή του στρωσίματος του τραπεζιού, όταν αυτό είναι εφικτό. Ειδικά στα παιδιά προσχολικής ηλικίας και πρώτης σχολικής ηλικίας αρέσει να συμμετέχουν σε αντίστοιχες διαδικασίες. Έτσι, είναι ευκολότερο για το ίδιο να νιώσει ότι η παρασκευή του φαγητού είναι αποτέλεσμα και δικής του προσπάθειας, την οποία θα διστάσει να ακυρώσει, ενώ επιπλέον ενισχύεται και η υπευθυνότητά του.
- Προσπαθούμε να αποφύγουμε τις “συγκρούσεις” την ώρα του φαγητού. Η ανάλυση θεμάτων που προκαλούν ένταση στο παιδί (π.χ. βαθμολογία σε ένα διαγώνισμα) το προδιαθέτουν αρνητικά και είναι πιθανότερο να πυροδοτήσουν έντονες αντιδράσεις από την πλευρά του, ειδικά όταν το φαγητό της ημέρας δεν είναι από τα αγαπημένα του. Επίσης, με τον τρόπο αυτό είναι πιθανό το παιδί να αιτιολογήσει την άρνηση φαγητού ως αποτέλεσμα της συζήτησης που έγινε, ενώ στην πραγματικότητα το ίδιο ψάχνει μια αφορμή για να αποφύγει το γεύμα.
- Ενημερώνουμε το παιδί έγκαιρα για το φαγητό της επόμενης μέρας , ιδιαίτερα όταν αυτό δεν είναι από τα αγαπημένα του. Προσπαθούμε να συζητήσουμε μαζί του ότι έχει δικαίωμα να αρνηθεί το φαγητό, χωρίς να επιτρέπουμε να καταναλώσει κάτι άλλο εκτός από αυτό που έχουμε συμφωνήσει. Η δική μας αποφασιστικότητα είναι αυτή που θα δείξει στο παιδί το όριο που πρέπει να σεβαστεί.
- Σε μικρότερης ηλικίας παιδιά (κυρίως προσχολικής ηλικίας) είναι βοηθητική η χρήση εικόνων, παραδειγμάτων και παραμυθιών, κάθε φορά που χρειάζεται να συζητήσουμε μαζί τους την αναγκαιότητα λήψης όλων των ειδών των τροφών.
- Επιβραβεύουμε αρχικά την προσπάθεια του παιδιού να δοκιμάσει ένα φαγητό που δεν του αρέσει και όχι την κατανάλωση συγκεκριμένης ποσότητας. Η επιβράβευση είναι πάντα εξαρτώμενη από την ηλικία του παιδιού, το στόχο που έχουμε θέσει και την προσπάθεια του ίδιου του παιδιού και καλό είναι να μην εστιάζεται στη λήψη άλλης τροφής ή φαγητού.
- Προσπαθούμε να κάνουμε πιο ελκυστικό το φαγητό για τα παιδιά δοκιμάζοντας νέους τρόπους παρασκευής του.
- Όταν πρόκειται να προτρέψουμε το παιδί να καταναλώσει ένα φαγητό που δεν του αρέσει, βάζουμε στο πιάτο του μικρότερη ποσότητα φαγητού από ό,τι συνήθως, καθώς οι μεγάλες ποσότητες συνήθως απογοητεύουν και αποθαρρύνουν τα παιδιά.
- Ακολουθούν με την ίδια διαδικασία στο φαγητό είτε πρόκειται για κάποιο “αγαπημένο” είτε για κάποιο που δυσκολεύει τα παιδιά (διάρκεια γεύματος, συζήτηση κ.λ.π.)
- Μαγειρεύουμε σε τακτά χρονικά διαστήματα το φαγητό ή τα φαγητά που δεν είναι αρεστά στα παιδιά, με σκοπό να τα βοηθήσουμε να συνηθίσουν τη γεύση τους ευκολότερα. Βεβαίως, φροντίζουμε να υπάρχουν εναλλαγές φαγητών “ευχάριστων” και λιγότερων “ευχάριστων” για τα παιδιά.
- Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και εμείς ως γονείς τα όριά μας και να ιεραρχούμε τις απαιτήσεις μας αναφορικά με την κατανάλωση φαγητού, χωρίς να καταφεύγουμε σε υπερβολές. Πρέπει, λοιπόν, να αναρωτηθούμε όλοι για το εάν τελικά κάποιο παιδί είναι πραγματικά “δύσκολο” στο φαγητό ή απλά είναι αυξημένες οι δικές μας απαιτήσεις ως προς την ποσότητα και την ποικιλία των τροφών που το ίδιο πρέπει να καταναλώνει.
Πολλές φορές χρειάζεται αρκετή προσπάθεια, προκειμένου να επιτύχουμε την αποτελεσματική συνεργασία με το παιδί, ωστόσο είναι βοηθητικό να θυμόμαστε ότι κάθε προσπάθεια επιβραβεύεται!
Μαρία Τσιλιμπώκου,
Ψυχολόγος-ΜΑ, Ειδική Παιδαγωγός
